ศูนย์วิจัยด้านการจัดการภัยพิบัติทางธรรมชาติ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ระบบประเมินความระดับรุนแรงและผลกระทบจากเหตุการณ์น้ำท่วม
จัดทำระบบประเมินความระดับรุนแรงและผลกระทบจากเหตุการณ์น้ำท่วมต่อประชาชนและเศรษฐกิจของจังหวัด โดยใช้การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลที่ เกี่ยวข้องกับภัยน้ำท่วม ได้แก่ ข้อมูลประชากรศาสตร์ จำนวนประชากร จำนวนครัวเรือน โบราณสถาน วัด เจดีย์ ลักษณะของอาคาร การใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจของอาคาร
จากการเก็บข้อมูลที่สำคัญในการเตรียมพร้อมรับมืออุทกภัยในเมืองเชียงใหม่ข้างต้น ทางโครงการได้มีการนำข้อมูลต่างๆเหล่านั้นเข้าสู่ระบบสารสนเทศการเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือภัยน้ำท่วมในพื้นที่เขตเมืองเชียงใหม่ ซึ่งเป็นระบบสารสนเทศที่จะรวบรวม จัดหมวดหมู่ และนำเสนอข้อมูลที่ได้ในรูปแบบของโปรแกรมประยุกต์ผ่านระบบอินเตอร์เนต ซึ่งผู้สนใจสามารถเข้าไปใช้งานได้ผ่านทางระบบ CFIS โดยการเข้าผ่าย link ทางด้านล่าง
ภาพรวมระบบประเมินความเสียหายจากน้ำท่วม
จากโครงการติดตามและเฝ้าระวังสถานการณ์น้ำเพื่อรับมือน้ำท่วมจังหวัดเชียงใหม่ซึ่งเป็นโครงการที่สนองตามความต้องการของรัฐบาล โดยวัตถุประสงค์หลักของโครงการนี้เพื่อวางแผนรับมือภัยน้ำท่วม ซึ่งเป็นภัยพิบัติที่สร้างความเสียหายต่อเศรษฐกิจเป็นอย่างมากอีกทั้งทั้งยังสร้างความเดือดร้อนให้กับประชาชน จึงได้มีการออกสำรวจเพื่อทำการเก็บข้อมูลภาคสนามอย่างละเอียด โดยการเก็บข้อมูลในส่วนของอาคารบ้านเรือนนั้นก็เพื่อที่จะสามารถนำไปประเมินความเสียหายเมื่อเกิดเหตุการณ์น้ำท่วมขึ้น โดยข้อมูลที่ได้จากการสำรวจนั้นมี 8 กิจกรรม ได้แก่
การเก็บข้อมูล
พื้นที่การสำรวจเพื่อเก็บข้อมูลภาคสนามนั้นได้อ้างอิงขอบเขตการสำรวจตาม แผนที่พื้นที่น้ำท่วมเมืองเชียงใหม่ จากแผนที่พื้นที่น้ำท่วมเมืองเชียงใหม่นี้ได้แสดงข้อมูลพื้นที่น้ำท่วมเมื่อระดับน้ำของแม่น้ำปิงอยู่ที่ความสูงต่างๆ ในแผนที่ดังกล่าวนี้ได้แสดงขอบเขตพื้นที่ลำดับการเกิดน้ำท่วมเมื่อระดับน้ำในแม่น้ำปิงเพิ่มขึ้นในพื้นที่แต่ละโซนนั้นเป็นลำดับพื้นที่ที่เกิดน้ำท่วมก่อนหลัง ซึ่งจากข้อมูลดังกล่าวนี้ทำให้ทราบขอบเขตการเก็บข้อมูลในส่วนของอาคารบ้านเรือน และ จำนวนประชากรที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ได้อย่างครบถ้วนและครอบคลุมในทุกความเสียหายที่เกิดขึ้น
การศึกษาด้านการจราจรและขนส่งนั้นมีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากถนนเป็นเส้นทางหลักในการช่วยเหลือผู้ประสพอุทกภัยน้ำท่วมโดยเป็นทั้งเส้นทางอพยพและเส้นทางขนส่งเสบียงอาหารและยา สำหรับการจัดทำฐานข้อมูลโครงข่ายถนนและระบบขนส่งนั้น ที่ปรึกษาได้ทำการสำรวจและเก็บรวบรวมข้อมูลพร้อมทั้งจัดทำฐานข้อมูลในรูปแบบระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (Geographic Information Systems: GIS) เพื่อใช้ในการวิเคราะห์และวางแผนเส้นทางอพยพและเข้าช่วยเหลือผู้ประสพภัยน้ำท่วม ฐานข้อมูลระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ที่จัดทำขึ้นประกอบด้วย ข้อมูลโครงข่ายถนน ได้แก่ ชื่อและประเภทและความยาวของถนน จุดกลับรถ การจัดเส้นทางเดินรถ จำนวนช่องทางวิ่ง และความเร็วรถ โดยฐานข้อมูลที่ได้จะเป็นประโยชน์ต่อหน่วยงานของรัฐเพื่อใช้ในวางแผนช่วยเหลือผู้ประสพภัยน้ำท่วม และประชาชนเพื่อใช้ตัดสินใจในการวางแผนจัดเตรียมการป้องกันภัยน้ำท่วมภายในครัวเรือน
:: การเดินรถทางเดียว
:: ความเร็วเฉลี่ยในการเดินทาง
การสำรวจเพื่อเก็บข้อมูลภาคสนามตามโครงการติดตามและเฝ้าระวังสถานการณ์น้ำเพื่อรับมือน้ำท่วมจังหวัดเชียงใหม่นั้นในส่วนของการสำรวจอาคารนั้นได้ทำการเก็บข้อมูลในส่วนของ ประเภทอาคารที่อยู่ในพื้นที่น้ำท่วม โดยแบ่งประเภทอาคารออกเป็นแต่ละชนิดดังนี้ หอประชุม สถานที่ราชการ อาคารพาณิชย์ วัด โบราณสถาน ที่พักอาศัย โรงงาน สถานศึกษา โรงแรม หอพัก ห้างสรรพสินค้า ตลาด โดยอาคารที่มีประเภทการใช้งานที่ต่างกัน ข้อมูลที่ต้องการก็เป็นข้อมูลที่ต่างกันตามการใช้งาน
 |
 |
 |
 |
หอประชุม |
สถานที่ราชการ |
อาคารพาณิชย์ |
ที่พักอาศัย |
 |
 |
 |
|
โรงงาน |
สถานศึกษา |
โรงแรม หอพัก |
ข้อมูลในส่วนของประชากรในพื้นที่น้ำท่วมนั้น มีส่วนสำหรับใช้เพื่อการประเมินผลกระทบต่อสังคม และการใช้ชีวิตของประชาชนที่ได้รับผลกระทบ รวมไปถึงการคาดคะเนการจัดการภัยน้ำท่วม ได้แก่ การอพยพ และการเตรียมพื้นที่พักพิง นอกจากนี้ ยังสามารถนำไปใช้เพื่อการประมาณการการให้ความช่วยเหลือของหน่วยงานภาครัฐ ในหัวข้อนี้จะได้กล่าวถึงการประมาณระดับผลกระทบจากน้ำท่วมที่ทำให้ลักษณะการใช้ชีวิตเปลี่ยนไป หรือจำนวนผู้ประสบภัยที่ต้องให้ความช่วยเหลือ ไม่รวมไปถึงการบาดเจ็บและสูญเสียชีวิตที่เป็นผลตามมา โรคหัวใจ หรือโรคอื่นๆที่เป็นผลกระทบตามมา เป็นต้น โดยสมมติให้เป็นสัดส่วนที่สัมพันธ์กับความเสียหายของอาคาร ในการประมาณจะนำระดับความเสียหายของอาคารที่ได้ทำการประเมินตามเหตุการณ์น้ำท่วม โดยอาศัยข้อมูลอาคาร มาวิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลการกระจายของจำนวนประชากร ทั้งนี้ สถานการณ์ที่แตกต่างตามพฤติกรรมการใช้ชีวิตของคนในพื้นที่ถูกกำหนดให้ไม่มีผลต่อการประเมินจำนวนผู้ประสบภัยเนื่องจาก เหตุการณ์น้ำท่วมมิได้เป็นเหตุที่เกิดโดยฉับพลันดั่งเช่นกรณีของการเกิดเหตุแผ่นดินไหว
:: การกระจายของประชากรในอาคารประเภทต่างๆ
การสำรวจวัดในแต่ละแห่ง จะประกอบไปด้วยสิ่งปลูกสร้างหลากหลายประเภท ได้แก่ รายการพระวิหารพระอุโบสถหอไตรสถูปอัฐิกุฏิ ศาลา และเจดีย์ เป็นต้นสรุปการสำรวจวัด และโบราณสถาน 36 แห่ง แยกประเภทสิ่งก่อสร้างได้ ดังนี้
| = 31 หลัง | = 34 หลัง | ||||
| = 25 หลัง | = 29 หลัง | ||||
| = 15 หลัง | = 6 หลัง | ||||
| = 82 หลัง | = 37 หลัง | ||||
| = 26 หลัง | = 17 หลัง | ||||
| = 13 หลัง | = 12 หลัง | ||||
| = 14 หลัง | = 11 หลัง | ||||
| = 3 หลัง | = 4 หลัง |
จากการสำรวจวัด และโบราณสถาน 36 แห่ง ในเขตน้ำท่วมพบว่า ในพื้นที่จริงมีวัด และโบราณสถานที่ได้ถูกน้ำท่วมจากอดีตในระยะ 5 ปีที่ผ่านมาจำนวน19 แห่ง และไม่ถูกน้ำท่วม 17 แห่ง แสดงในตารางดังนี้
รายชื่อวัด และโบราณสถานที่ถูกน้ำท่วมจริงในพื้นที่
| รายชื่อวัดที่น้ำท่วม | ความสูงของน้ำ (ม.) | ระยะเวลาที่ท่วม (วัน) |
1.วัดท่าสะต๋อย |
0.50-0.70 |
4 |
2.วัดฟ้าฮ่าม |
1 |
3 |
3.วัดศรีดอนไชย |
0.50-0.70 |
2 |
4.วัดชัยมงคล |
0.80-1.00 |
2 |
5.วัดอุปคุต |
0.10-0.15 |
2 |
6.พุทธสถาน |
0.10-0.15 |
2 |
7.วัดเจดีย์เหลี่ยม |
1 |
4 |
8.วัดเมืองสาตรหลวง |
0.5 |
3 |
9.วัดเมืองสาตรน้อย |
0.4 |
3 |
10.วัดหัวฝาย |
0.5 |
3 |
11.วัดศรีปิงเมือง |
0.5 |
3 |
12.วัดป่าพร้าวนอก |
1.6 |
4 |
13.สถานธรรมศรีอริยะเมตตรัย |
0.6 |
3 |
14.วัดกู่คำ |
0.3 |
3 |
15.วัดศรีโขง |
0.15 |
4 |
16.วัดสันป่าข่อย |
0.15 |
2 |
17.วัดสันป่าเลียง |
0.6 |
10 |
18.วัดเสาหิน |
0.8 |
2 |
19.วัดช้างค้ำ |
0.6-0.8 |
3 |
รายชื่อวัด และโบราณสถานที่ถูกน้ำท่วมจริงในพื้นที่
รายชื่อวัดที่น้ำไม่ท่วม |
|
1.วัดเมืองกาย |
10.วัดยางกวง |
2.วัดเกตการาม |
11.สถานธรรมเทีนซัน |
3.วัดศรีบุญเรือง |
12.วัดพวกช้าง |
4.วัดหมื่นสาร |
13.วัดพันตอง |
5.วัดดาวดึงส์ |
14.วัดลอยเคราะห์ |
6.วัดธาตุกาลาง |
15.วัดป่าแดด |
7.วัดธาตุคำ |
16.สำนักสงฆ์เทพนิมิตร |
8.วัดนันทาราราม |
17.วัดหนองป่าครั่ง |
9.วัดช่างฆ้อง |
- |
การดำเนินงานในส่วนนี้ ได้ทำการเก็บข้อมูลสนามในส่วนที่เป็นโรงพยาบาล ทั้งที่อยู่ในพื้นที่น้ำท่วม และนอกพื้นที่น้ำท่วมในเขตเมืองเชียงใหม่ โดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้
- เพื่อนำไปวิเคราะห์ศักยภาพการดูแลรักษาผู้ป่วยในภาวะน้ำท่วม รวมทั้งผู้ป่วยที่ประสบภัย
- เพื่อหาแนวทางป้องกันและบรรเทาความเสียหายเนื่องจากอุทกภัยของโรงพยาบาลในพื้นที่น้ำท่วม
อาคารที่สำรวจ อยู่ทั้งในเขตที่มีโอกาสน้ำท่วมถึงและในเขตนอกพื้นที่น้ำท่วมในบริเวณใกล้เคียง ที่สามารถนำมาเป็นเครือข่ายเพื่อการให้ความช่วยเหลือ และดูแลด้านการรักษาพยาบาล โดยมีทั้งหมด 16 โรงพยาบาลดังนี้
รายชื่อโรงพยาบาล |
|
1.โรงพยาบาลเชียงใหม่ราม |
9.โรงพยาบาลศรีพัฒน์ |
2.โรงพยาบาลเทพปัญญา |
10.โรงพยาบาลแมคคอร์มิค |
3.โรงพยาบาลค่ายกาวิละ |
11.โรงพยาบาลการส่งเสริมสุขภาพ |
4.โรงพยาบาลประสาทเชียงใหม่ |
12.โรงพยาบาล เทศบาลนครเชียงใหม่ |
5.โรงพยาบาลมหาราชนครเชียงใหม่ (สวนดอก) |
13.โรงพยาบาลเซ็นทรัลเชียงใหม่เมมโมเรียล |
6.โรงพยาบาลราชเวชเชียงใหม่ |
14.โรงพยาบาลเชียงใหม่ใกล้หมอ |
7.โรงพยาบาลลานนา |
15.โรงพยาบาล สยามราษฎร์เชียงใหม่ |
8.โรงพยาบาลสวนปรุง |
16.โรงพยาบาล ช้างเผือกเชียงใหม่ |
:: ตำแหน่งที่ตั้งของแต่ละโรงพยาบาลที่สำรวจ
การศึกษาด้านระบบสาธารณูปโภคนี้เป็นส่วนหนึ่งของการจัดทำฐานข้อมูลเพื่อเตรียมความพร้อมรับมือกับอุทกภัยที่อาจจะเกิดขึ้นในพื้นที่ชุมชนเมือง จังหวัดเชียงใหม่ โดยข้อมูลระบบสาธารณูปโภคคลอบคลุมถึงระบบไฟฟ้า ระบบประปา และระบบการสื่อสารทั้งแบบมีสายและไร้สาย (อินเตอร์เน็ต) รวมถึงร้านสะดวกซื้อต่างๆ ที่ปรึกษาได้รวบรวมรายละเอียดข้อมูลจากหน่วยงานต่างๆที่รับผิดชอบทั้งจากภาครัฐและเอกชน โดยนำข้อมูลที่ได้มาจัดทำเป็นฐานข้อมูลสาธารณูปโภคของ จังหวัดเชียงใหม่ ในรูปแบบข้อมูลระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ (Geographic Information Systems: GIS) ซึ่งสามารถนำไปเป็นฐานข้อมูลสำหรับทั้งภาครัฐและประชาชนเพื่อเตรียมความพร้อมรับมือกับอุทกภัย รวมถึงการประเมินหาผลกระทบและความเสียหายต่อระบบสาธารณูปโภคต่างๆ